EXIST - Enerji Hub'ı Turkiye

ENERJİ HUB'A GİRİŞ

Doğalgaz yeraltı kayaç gözenekleri ve çatlaklarda gaz halde bulunan bir fosil yakıt türüdür. Derin deniz sondajı için başlangıç derinliği, deniz seviyesinden 300 metre aşağısı ve maksimum noktası 10,685 metredir.

Yakın zamanda Türkiye Cumhuriyeti tarihinin en büyük doğalgaz rezerv keşfini gerçekleştirdi. Bu rezerv keşfi doğalgaz bazında Türkiye’yi bir anda 544 milyar metreküp rezerv hacmi ile 32. Ülke konumuna yükseltti.

Türkiye’nin keşfettiği bu rezerv sonucu iki farklı görüş oluşmuş durumda, kimisi “bu rezerv ufak bir hesap ile Türkiye’ye en fazla 10 yıl yeter.” Derken diğeri “bu rezerv sadece başlangıç daha fazlasını bulabiliriz ve bu rezervi değerlendirebiliriz.” Diyor. Ancak kazın ayağı çok daha farklı. Türkiye enerjide dışa bağımlılığı her ne kadar azaltmaya çalışsa da bağımlılık her geçen yıl nüfusla ve enerjinin daha fazla yerleşkeye ulaşması, teknolojinin artması ve yaygınlaşması ile yükseliyor.

Bu artışı durdurmak veya geriletmek için enerji üretimi ve sahip olunan enerji miktarlarının mümkün olduğu kadar kullanılması gerekmektedir. Bu durumda Türkiye’nin petrol, doğalgaz, kaya gazı gibi yenilenemez enerji kaynaklarını keşfetmek ve rezervlerini arttırmak bunun yanı sıra yenilenebilir enerji kaynaklarını da en verimli biçimde kullanmak mecburiyetinde kalmıştır. Hatta bunun ileri yıllarda sıkıntıya yol açmaması için Tuz Gölü’ne havuz rezervi uygulayarak doğal bir gaz depolama sahası bile yapıldı. Çünkü politik olarak sürekli gerilen Türkiye-Rusya ilişkileri bizi buna mecbur bırakıyordu. Türkiye bulduğu gaz rezervini sektörün de tanımladığı gibi ‘Dev Doğalgaz Rezervi’ olarak kaydettirmiştir. Ancak bu rezervin devamının geleceğini nerden biliyoruz? 

NEDEN ENERJİNİN VARLIĞINA İNANILIYOR?

Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü’nün yaptığı bir araştırma bizlere bu konuda ışık tutuyor. Bu araştırma ile Türkiye’nin yeraltı sularının analizi yapılarak suyun doğalgaz veya petrol gibi hidrokarbon yakıtlarının yeraltı suları ile etkileşerek ve ufak sızıntılar oluşturarak belirli bir iyot izotopu ve TPH adı verilen “toplam petrol hidrokarbonları” oranlarına bakarak, potansiyel enerji bölgelerine dair veri topladığı bir programdır. Bu programdan elde edilen veriler haritalarda oldukça net görülmektedir. Türkiye’nin gaz ve petrol rezervi bulundurabileceğine dair önemli bulgular içermekte.

Resim 1.1. Su altı analizleri ile enerji potansiyeli belirleniyor.

Sularda ölçülen iyot izotopu miktarının ve TPH miktarının fazla olması yeraltı sularının petrol ve türevi hidrokarbonlar ile etkileşim içerisinde olduğunu göstermektedir.

Resim 1.2. Türkiye'de İyotlu Su Potansiyeli

Resim 1.3. Orta Doğu'da Su Analizi Sonucu enerji Potansiyeli

ENERJİ ARAMANIN GEÇMİŞİ

Bu rezervin keşfedilmesi bir tesadüf değildir. Daha önce buraya gelerek sondaj faaliyetinde bulunan özel şirketler bu enerji yataklarını keşfedememiştir. Bunun temel sebebi firmaların sondaj maliyetlerinin devletin yaptığı sondajın maliyetinden daha fazla olmasıdır. Karadeniz’de enerji rezervleri olduğu uzun zamandır bilinmektedir. Aşağıdaki yerli ve yabancı haberlere bakıldığında bu durum net olarak özetlenebilir

Resim 1.4. 2008 Tarihli Gazete Haberi

Resim 1.5. 2011 Tarihli derin sondaj gemisinin Karadeniz'e gelişinin haber küpürü

Resim 1.6. 2016 Tarihli yabancı haber sayfasından Karadeniz'de sondaj haberi

Bu keşfedilen rezervin az olduğunu düşünenlere sadece İsrail’in ilk keşfettiği rezerv miktarının 200 milyar metre3 olduğunu söylemek istiyorum. Böyle bir durumda İsrail’den avantajlı bir durumda olduğumuzu fark etmeliyiz. Bu avantaj Avrupa’nın doğalgaz ihtiyacını karşılayan boruların Türkiye üzerinden geçmesidir. Yani Türkiye her zamanki jeopolitik konumunun faydasını görecek. Türkiye’nin önünde izleyebileceği iki çok farklı seçenek bulunmaktadır

1. Deniz sınırımız bulunan Ukrayna’da Avrupa’nın gaz ihtiyacını bir transit hub (geçiş) ülke olarak yüklenmektedir. Ancak Ukrayna doğalgaz üreticisi olmasına rağmen bu işi transit ülke olarak gerçekleştirmektedir. Üstelik Rusya ile olan savaşları bunun nüne bir duvar gibi oturmuş. Gelecek kaygısı tüm bu ekonomik sorunların yerini almıştır.

   
   

2. Avrupa’nın göbeğinde ise Hollanda bu konuda bizlere iyi bir örnektir. Hollanda ürettiği doğalgaz ile birlikte bir ticaret hacmi oluşturmuş transit hub bir ülke olmak yerine ticaret hub bir ülke olmuş ve kazan-kazan modeli ile ülkelerin doğalgaz ihtiyaçlarını kurulan bir borsa üzerinden sağlamıştır. Hem kendi kazanmış hem diğer ülkelere güvenilir bir gaz borsası sağlamıştır

Resim 1.7. Ukrayna'nın transit boru geçiş hatları

Türkiye Avrupa’daki komşuları ile doğalgaz tüketimi bakımından karşılaştırıldığında 13 ülkeyi içerisine alan doğalgaz tüketiminin Türkiye’den daha az miktarı içerdiği görülmektedir. Ayrıca Türkiye uzun bir zamandır komşusu Yunanistan’ın gaz ihtiyacını karşılamaktadır ve her sene yaklaşık 750 milyon metre3 miktarında gaz ihraç etmektedir.

Resim 1.8. 13 ülke toplamda Türkiye'den az gaz kullanıyor.

ENERGY EXCHANGE ISTANBUL (EXIST)

Türkiye enerji ticaret merkezi ülke olma yolunda ilerleme isteğini gösterirken Hollanda’dan farklı olarak uzak ülkelerde üretilen LNG yakıtının da bu borsa üzerinden alım-satım işlemlerinin gerçekleştirilmesini istiyor. Bu durum borsa hacminin artması ve kazan-kazan sisteminin de veriminin artmasını sağlayacaktır. Türkiye 2019 yılının sadece ilk 6 ayında 7 milyar metre3 LNG ithal etti. 2023 yılında ithal edilen doğal gazın %30 gibi büyük bi miktarı LNG olarak ülkeye girdi. Sadece bu veriden yararlanarak bile Türkiye’nin LNG pazarından karlı çıkacağı ve bu genişlemeyi kaldırabileceği görülmektedir. Oluşturulacak borsa şuan kullanımda bulunan EXIST (Energy Exchange İstanbul) borsasıdır. Türkiye sadece petrol, doğalgaz, LNG değil aynı zamanda yenilenebilir enerji sektöründeki hacmini de arttırmaktadır.

TÜKETİCİDEN ÜRETİCİYE

Şimdi grafikler üzerinden enerji sektöründeki enerji türlerini, ülkelerin kullanım oranlarındaki paylarını ve Türkiye'nin bu bileşendeki yerini göstermek istiyorum. Türkiye yeni kurulan entegre güneş paneli fabrikası ile bu yolda daha ileriyi hedeflediğini göstermekte ve ithal edilen bir ürünün yerli imkanlarla üretimi ile cari açığı kapatma yönünde adımlar atıyor. Ülkenin çeşitli yerlerinde kurulan GES ve RES santralleri enerjideki payını sürekli arttırmış. Tüm ihtiyaç duyulan imkanlar ve yatırım destekleri bu alada çalışacaklara tesis edilmiştir.

Tablo 1.1. Yenilenebilir Enerjiden Elektrik Üretiminin Yüzdesi

Tablo 1.2. Türkiye'nin 1960 yılından itibaren petrol, kömür ve doğal gazdan elektrik üretimi

Tablo 1.3. Türkiye'nin Rusya'dan Doğal Gaz İthalatı

Tablo 1.4. Dünya'da Rüzgar ve Güneş Enerjisi Üretimi

Türkiye güneş ve rüzgar enerjisi kullanımında oldukça üst sıralarda yer almakta ve bu üretimi diğer yenilenebilir kaynaklarla desteklemektedir. Türkiye enerjide bağımlılığını giderek azaltmaya ve enerjisini en verimli şekilde kullanmaya devam etmelidir. Türkiye’nin enerjide bağımsızlığa çıkış yolu “EXIST” olacaktır. Türkiye enerjideki bağımlılığını yenmeden dünyada büyük bir güç olma yolunda attığı adımlar ne yazık ki bir boşlukta süzülecek. Halkın bilinci olması da bu konuda oldukça önem taşıyor. İsraf olan her kalemin önüne geçilmesi, sadece halk tarafından değil, hükümet tarafından da desteklenmesi gerekiyor. türkiye ileride Enerji Hub'ı olacaktır umuduyla enerji dolu ve sağlıklı güler dilerim.